Zespół Szkół Sportowych w Ełku

Tekst epicki
Aby dokładnie i poprawnie przeanalizować fragment tekstu epickiego, powinieneś:
• umiejscowić tekst w epoce literackiej,
• przypomnieć sobie najważniejsze informacje o autorze tekstu,
• usytuować fragment w całości dzieła, poznać, czy pochodzi z początku tekstu, z momentu rozwoju akcji, czy może jest to scena finałowa,
• wskazać czas i miejsce wydarzeń,
• wskazać bohaterów,
• określić typ narracji,
• określić sposób kreacji bohatera (o bohaterze może informować nas narrator, możemy także poznawać bohatera poprzez dialogi innych postaci lub też poprzez monologi jego samego),
• określić wydarzenia rozgrywane we fragmencie tekstu, wskazać, czym są one dla całości tekstu epickiego (być może jest to fragment kluczowy, punkt kulminacyjny utworu),
• zaobserwować, czy tekst jest narracją, czy może dominują w nim dialogi lub monolog postaci,
• odszukać środki poetyckie, które mogą kształtować wypowiedź,
• jeśli można określić rodzaj stylizacji (archaizacja, dialektyzacja, elementy stylu biblijnego, groteska),
• określić tematykę dzieła i w kontekście jego całości usytuować fragment,
• dokonać całościowej analizy i interpretacji pod kątem podanego tematu.

Tekst liryczny
Aby dokładnie i poprawnie przeanalizować fragment tekstu lirycznego, powinieneś:
• umiejscowić tekst w epoce literackiej,
• przypomnieć sobie najważniejsze informacje o autorze tekstu, sprawdzić, czy tekst w jakikolwiek sposób wiąże się z biografią autora,
• zwrócić uwagę na datę powstania utworu, dedykację, przypisy, tytuł,
• umieć powiązać utwór z dominującym w danej epoce nurtem literackim,
• określić typ liryki,
• odnaleźć i nazwać podmiot liryczny,

Tekst dramatyczny
Aby dokładnie i poprawnie przeanalizować fragment tekstu dramatycznego, powinieneś:
• umiejscowić tekst w epoce literackiej,
• osadzić fragment dramatu w całości utworu,
• wskazać, czy fragment jest wprowadzeniem do akcji, punktem kulminacyjnym, czy rozwiązaniem akcji,
• określić rodzaj wypowiedzi (dialog, monolog),
• określić funkcję tekstu pobocznego (jeśli istnieje),
• nakreślić sytuację dramatyczną,
• w oparciu o przedstawione dialogi lub monolog scharakteryzować bohaterów fragmentu,
• dokonać analizy i interpretacji pod kątem danego tematu.

Egzamin maturalny zakłada, że poddasz tekst analizie i interpretacji pod kątem danego tematu, ale punkty przyznawane są także za:
- kompozycję pracy, czyli za zachowanie odpowiednich proporcji między wstępem pracy, jej rozwinięciem a zakończeniem, za spójność i logikę kompozycyjną (argumenty podane w rozwinięciu, a nie we wstępie pracy), za umiejętność wyodrębnienia graficznego poszczególnych fragmentów pracy (akapity), za umiejętność porządkowania myśli,
- styl pracy, czyli napisanie jej jasnym, żywym, komunikatywnym i swobodnym językiem (żeby tak napisać pracę, trzeba mieć bogaty zasób słownictwa),
- cechy językowe pracy, czyli na przykład za umiejętność budowania zdań, za bogactwo słownictwa, za poprawne stosowanie połączeń wyrazowych („odnieść zwycięstwo”, a nie „ponieść zwycięstwo”), za pisanie bez błędów ortograficznych i interpunkcyjnych.
Trzeba najpierw bardzo dokładnie przeczytać podany fragment, zapoznać się z tematem pracy. Następnie należy analizować i interpretować tekst zgodnie z powyższymi wskazówkami. W maturalnym wypracowaniu nie musisz umieszczać wszystkich informacji, ale taka dokładna analiza i zapisanie wniosków pozwoli ci posegregować wiedzę i sprawi, że tekst przeczytasz kilka razy i „zaprzyjaźnisz się” z nim.