Kiedy można powiedzieć, że praca jest dobrze skomponowana

- Kiedy każda część pracy dotyczy tematu.
- Kiedy spostrzeżenia są w niej uporządkowane według problemów.
- Kiedy problemy są w niej przedstawione logicznie, na przykład kiedy od pojedynczych spostrzeżeń zmierza się do podsumowującego wniosku albo od ogólnej tezy – do potwierdzających ją przykładów.
- Kiedy nie ma w niej zbędnych powtórzeń.
- Kiedy całości myślowe zostały w niej wyodrębnione graficznie – za pomocą akapitów.
- Kiedy poszczególne jej fragmenty zaczynające się od akapitów są, dzięki zastosowaniu odpowiednich środków językowych, spójne.

Kiedy można mówić o dobrym stylu

- Kiedy wypowiedź jest przejrzysta, jasna.
- Kiedy wypowiedź została zbudowana ze zdań niezbyt długich i niezbyt skomplikowanych.
- Kiedy autor wypowiedzi unika powtarzania słów, stosuje synonimy i peryfrazy.
- Kiedy jej autor używa języka naturalnego, bez niepotrzebnych ozdobników lub nieuzasadnionych przejawów stylizacji, takich jak archaizmy lub sformułowania patetyczne.
- Kiedy jej autor unika elementów stylu potocznego, chyba że są co do tego wyraźne wskazania.

Co zrobić, żeby napisać jak najlepszą pracę na poziomie podstawowym

- Bardzo dobrze poznać treść i problematykę utworów wymienionych w Informatorze maturalnym od 2005 roku z języka polskiego – tematy prac na maturze mogą dotyczyć nie tylko typowych, poruszanych na lekcjach zagadnień. Omówienia i streszczenia z pewnością nie wystarczą, aby się dobrze przygotować.
- Przed przystąpieniem do pisania uważnie przeczytać wybrany temat i zastanowić się, jakie zadanie wiąże się z jego realizacją.
- Dokładnie przeczytać dołączony do tematu tekst (teksty). Podczas czytania podkreślić ważne miejsca, zanotować na marginesach swoje uwagi.
- Sformułować wstępne założenie dotyczące przesłania tekstu.
- Odczytać tekst (teksty) przede wszystkim na poziomie idei, czyli treści. Nie skupiać się na cechach kompozycji i stylu. Należy jednak wziąć pod uwagę te elementy świata przedstawionego, kompozycji i stylu, których zauważenie pozwoli pogłębić wnioski związane z omawianym tematem.
- Żadnego wniosku związanego z tematem nie uważać od razu za oczywisty.
- Formułować myśli samodzielnie, nie powtarzać sformułowań z tekstu – i dzięki temu udowodnić, że się go rozumie. Cytat może być ilustracją wniosku, ale nie może go zastępować.
- Zastanowić się, jakie konteksty warto przywołać – może problematykę całego utworu, może elementy biografii autora, może informacje o epoce.
- Podsumować pracę.
- Zadbać także o kompozycję pracy, jej styl, język oraz ortografię i interpunkcję – przecież punkty można zdobyć nie tylko za rozwinięcie tematu.

Co zrobić, żeby napisać jak najlepszą pracę na poziomie rozszerzonym

- Bardzo dobrze poznać treść i problematykę utworów wymienionych w rozdziale V Informatora maturalnego od 2005 roku z języka polskiego.
- Przed przystąpieniem do pisania uważnie przeczytać wybrany temat i zastanowić się, jakie zadanie wiąże się z jego realizacją.
- Dokładnie przeczytać dołączony do tematu tekst i dokonać wstępnych spostrzeżeń analitycznych – warto je na bieżąco, już podczas pierwszej lektury, zapisywać w brudnopisie.
- Sformułować wstępne założenie dotyczące przesłania tekstu – spróbować odnaleźć klucz do jego odczytania. Pomocne w sformułowaniu wstępnego założenia może być odszukanie, na poziomie idei lub struktury, elementu, który dominuje w tekście, wyraźnie zwraca uwagę czytelnika.
- Zanalizować i zinterpretować tekst zarówno na poziomie idei, jak i kompozycji, konstrukcji świata przedstawionego oraz języka i stylu, czyli:
> określić temat tekstu
> scharakteryzować nadawcę (osobę mówiącą)
> w wypadku tekstu lirycznego – opisać sytuację liryczną, stwierdzić na przykład, że to sytuacja wyznania, rozmowy lub opowiadania, i scharakteryzować wyrażone w tekście uczucia, refleksje
> spróbować wskazać adresata; oczywiście nie zawsze da się to zrobić
> rozpoznać rodzaj literacki; w wypadku tekstu lirycznego – przede wszystkim określić typ liryki
> scharakteryzować gatunek literacki
> opisać kompozycję utworu – zauważyć w jaki sposób jest skonstruowany
> scharakteryzować sposób obrazowania – rozpoznać na przykład obrazowanie realistyczne, fantastyczne bądź przekształcające
> zauważyć zastosowane w utworze językowe środki artystyczne: fonetyczne, składniowe, leksykalne, tropy semantyczne, symbolikę, nastrój tekstu, ale także, jeśli posłuży to pogłębieniu wniosków na temat idei utworu, na przykład wersyfikację.
- Spośród rozmaitych spostrzeżeń analitycznych wybrać i zawrzeć w pracy wyłącznie te, które są istotne dla wyjaśnienia lub potwierdzenia wstępnego założenia na temat sensu tekstu. Uwaga jednak! Zanim uzna się jakieś spostrzeżenie za nieistotne, trzeba to dobrze rozważyć. O zapisaniu spostrzeżenia powinien zadecydować przede wszystkim rozpoznany wstępnie sens utworu, ewentualnie kontekst, w jakim można odczytywać rozpatrywany tekst, a nie tylko subiektywne przekonanie autora pracy. innymi słowy: każde spostrzeżenie powinno dać się uzasadnić w obrębie całego tekstu, ewentualnie w przywołanym przez autora pracy kontekście. Trzeba spojrzeć na tekst chłodnym okiem analityka.
- Dokonać syntezy, przejść do uogólnień. Samo odnotowanie nawet najbardziej wnikliwych spostrzeżeń nie jest jeszcze interpretacją utworu. Nie wystarczy stwierdzić obecność jakiegoś elementu tekstu, np. określonego typu wersyfikacji, metaforyki, konstrukcji podmiotu literackiego. trzeba także określić funkcje zauważonych elementów w tekście.
- Przywołać niezbędne konteksty, na przykład teoretycznoliteracki, historycznoliteracki, biograficzny, historyczny, kulturowy, filozoficzny.
- Podsumować pracę – wyrazić własny sąd i umotywować go.
- Zadbać o kompozycję pracy. Zanim zacznie się pisać, dobrze jest naszkicować plan pracy. Swoje wnioski trzeba logicznie uporządkować, wyeksponować najważniejsze stwierdzenia, połączyć je z konkretnymi spostrzeżeniami lub cytatami. Uwaga jednak! Cytat nie może zastępować wniosku, może go najwyżej ilustrować.
- Wykazać się wiedzą teoretycznoliteracką, czyli dostrzec najważniejsze elementy budowy, organizacji tekstu i odpowiednio je nazwać – określić je, posługując się terminologią z zakresu teorii literatury.

Co zrobić, aby napisać jak najlepszą interpretację porównawczą
- Uważnie przeczytać przytoczone teksty.
- Ustalić, dlaczego je ze sobą zestawiono – sformułować wstępne założenie interpretacyjne.
- Dokonać analizy każdego z utworów, ale w pracy traktować je łącznie – cały czas pamiętać o tym, że ma to być interpretacja porównawcza, a nie dwie osobne interpretacje.
- Ustalić podobieństwa i różnice między utworami; warto zapisać je na brudno w formie tabeli.
- Przywołać niezbędne konteksty.
- Uogólnić i podsumować swoje obserwacje.
- Pamiętać o tym, że kompozycja pracy powinna odzwierciedlać tok analizy i interpretacji. Najlepiej jest porównywać kolejne poziomy w obu tekstach, na przykład pozycję nadawcy (osoby mówiącej) w każdym z nich, gatunki literackie, język obu wypowiedzi. Jeśli w temacie zawarto wskazówkę interpretacyjną – czyli na przykład informację, że analizy i interpretacji należy dokonać w celu porównania sposobów kreacji bohaterów albo w celu przedstawienia poglądów autorów obu tekstów na temat roli poety – wówczas wnioski sformułowane dzięki analizie i interpretacji trzeba poddać selekcji i przedstawić przede wszystkim refleksje związane z tematem pracy.